Ethiek: morele keuzes

De mens is een moreel wezen – dat wil zeggen dat we dagelijks veel keuzes moeten maken. Zeker in zorg, dienstverlening en onderwijs, waar machtsongelijkheid vaak een rol speelt: tussen hulpverlener en zorgvrager, tussen overheid en burger, tussen leraar en leerling en ouders. In de moderne tijd moet ieder zelf maar uitzoeken waar jij je keuzes op baseert, omdat we niet meer één gezamenlijke bron hebben (een ideologie of godsdienst). Dat geeft veel spraakverwarring en onenigheid. Lastig is het ook, want waar kun je elkaar dan nog op aanspreken? Kun je gedeelde uitgangspunten vinden, op grond waarvan je keuzes maakt?

Moreel Beraad, wat is dat?

Moreel Beraad is géén debat en géén discussie. Je probeert elkaar niet te overtuigen, maar je onderzoekt wat je eigen overtuigingen en vooronderstellingen zijn. Je leert je oordeel uitstellen.
Moreel beraad is een gesprek waarin je samen een voorbeeld uit je eigen praktijk onderzoekt. Dat voorbeeld is een ervaring: een situatie die je meemaakt in je werk, waarin je twijfelt wat het goede is om te doen: linksom of rechtsom? Je uitspreken of zwijgen? Iets doen of iets laten? Waar zit de angel? Wat zit je dwars? En hoe weet je nou wat ‘wijs’ is, wat het goede is om te doen?
Een moreel beraad is nooit theoretisch, of een vorm van vrijblijvend meningen uitwisselen. Het is altijd radicaal concreet: wat doe jij of wat doe jij niet, en waarom?

Waarden en normen

Bij dat ‘waarom’ worden jouw waarden en normen bevraagd: bijna iedereen onderschrijft bijvoorbeeld dat ‘eerlijkheid’ een belangrijke waarde is. Maar wat bedóel je daarmee? In welke norm
(= gedragsregel) geef jij vorm aan eerlijkheid? “Ik zal nooit liegen”? Is dat hetzelfde als ‘altijd de waarheid spreken’? En maakt het daarbij uit wie jij tegenover je hebt? Kun je elkaar met ‘de waarheid’ ook beschadigen? Blijf je ook eerlijk als je daarmee last kunt krijgen…? Bedoelt jouw collega met eerlijkheid iets anders, bijv. openheid? Of: rechtvaardigheid, ‘ieder moet evenveel krijgen’, of gelijke behandeling?

Ethiek, een lastig gesprek

We delen vaak wel dezelfde waarden met elkaar, maar spreken te weinig over onze verschillende persoonlijke normen. En: je werkomgeving legt jou ook vaak normen op – waar jij het persoonlijk niet altijd mee eens bent… We begrijpen elkaar niet altijd, omdat we een andere betekenis aan hetzelfde woord geven (zonder dat we dat van elkaar weten). Meer dan we in de gaten hebben, hebben we snel een oordeel over elkaar. En: in ethiek en morele vragen spelen gevoelens en emoties vaak een grote rol. Omdat het gaat over zaken die ons ‘ter harte gaan’. Ja mag dat?

Gespreksbegeleiding

Als je met elkaar dit lastige maar ook boeiende gesprek wilt aangaan, is het van belang daar stevige en onafhankelijke begeleiding bij te hebben.
Leonard van Wijk is een ervaren gespreksleider, die begeleiding geeft bij morele dilemma’s en gesprekken over ethiek, integriteit, bejegening, en waarden en normen. Hij hanteert hierbij twee methodes die helpen om een goed geordend en respectvol gesprek met elkaar te voeren:
- de socratische dialoog (= meer bezinnend en terugblikkend op gedane zaken, het accent ligt op bewustwording)
- de dilemmamethode (= meer oplossingsgericht, voor een vraagstuk waarin nog een keuze gemaakt moet worden)

Wat levert Moreel Beraad op?

Deelnemers geven als winstpunten aan:
- de gesprekken zelf zijn spannend en boeiend
- je leert elkaar op een andere, diepere manier kennen
- bewustwording en verheldering: hier gaat het écht om
- minder getob over dilemma’s
- gevoelens en emoties krijgen de juiste plek
- meer verbinding met collega’s en andere disciplines:
“ik voel me niet meer zo alleen staan in lastige keuzes”
“we weten elkaar nu eerder te vinden voor overleg”
- verandering in de communicatie: dieper doorvragen en minder ‘oordelen’
- efficiënter en prettiger vergaderen (!)
- meer gelijkwaardigheid
- meer daadkracht en besluitvaardigheid
- meer tijd nemen voor reflectie tussen het werk door
- verandering van werksfeer, en meer plezier in het werk
- helderheid in wat wel en wat niet tot jouw verantwoordelijkheid behoort
Soms levert moreel beraad een belangrijke bijdrage aan de visie van een instelling of organisatie (of de toetsing van die visie in de praktijk). En een moreel beraad kan ook resulteren in het aangaan van nieuwe, of juist het afschaffen van bestaande regels en afspraken.

Meer mogelijkheden weten? Zie het menu links.
Voor persoonlijk contact, meer informatie en tarieven:
gebruik het contactformulier om een mailtje te sturen.

lees ook het artikel “Leren van je eigen mores”

lees verder ►